मुगु – कर्णालीका पहाडी बस्तीहरूमा सदियौंदेखि बनाउँदै आएका माटो–ढुङ्गाका परम्परागत घरहरू अहिले अस्तित्व संकटमा परेका छन्। वातावरणमैत्री, मौलिक पहिचान बोकेका यस्ता घरहरू अहिले आधुनिक सामग्रीको प्रयोगका कारण आफ्नो परम्परा र सौन्दर्य गुमाउँदै छन्।
पहिले काठका झ्याल, माटोले लिपपोत गरिएका भित्ताहरू, ढल्किने काठका छाना—यी सबैले स्थानीय वास्तुकलाको पहिचान झल्काउँथे। तर, पछिल्ला केही वर्षयता छाना छाउन जस्ता पाताको प्रयोगले ती संरचनाको मौलिक रूप नै विस्थापित गरिदिएको छ।
छायाँनाथ रारा नगरपालिका–३ का शिक्षक रंगबहादुर कार्की भन्छन्, “पहिले माटाका छतहरूले घरलाई गर्मीमा चिसो र जाडोमा न्यानो बनाउँथ्यो। अहिले जस्ताले गर्दा घरभित्र गर्मीमा सन्तुलन बिग्रिन्छ, वर्षामा आवाज धेरै आउँछ, अनि जाडोमा न्यानोपन हराउँछ।”
पर्यटन व्यवसायी विरेन्द्र बहादुर मल्लका अनुसार, “पहिले गाउँ नै परम्परागत शैलीको सङ्ग्रहालयजस्तो लाग्थ्यो। अहिले घरहरू उस्तै छन्, तर छत फेरिएपछि चिनिनै गाह्रो हुन्छ।” उनी भन्छन्, “जस्ता पाताले गाउँ ‘रंगिन’ देखिए पनि मौलिकता गुमेको छ।”
स्थानीय सञ्चारकर्मी हरिकृष्ण ऐडीको बुझाइमा, “घरको छाना भनेको त्यसको आत्मा हो। जब छानै परिवर्तन हुन्छ, घरको सम्पूर्ण आत्मा हराउँछ।”
यस्ता घरहरूको संरक्षणका लागि राज्य तहबाट कुनै ठोस पहल नभएको गुनासो स्थानीयस्तरमै उठ्न थालेको छ।
भर्खरै
लोकप्रिय
