झापा – पूर्वी तराईमा जब सन्थाल नाच सडक, गाउँ तथा गल्लीहरूमा देखिन थाल्छ तब मात्र दसैं आएको अनुभूति हुन्छ ।
शनिवार सोही अनुभूति गराउन झापाको बिर्तामोड बजारमा सन्थाल समुदायका पुरुषहरूको एक समूहले नाचसहित फन्को मारिरहेको थियो ।
पूर्वी नेपालका झापा, मोरङ र सुनसरीमा बसोबास गर्ने आदिवासी सन्थाल जातिले दसैंका बेलामा गर्ने विशेष प्रकारको नृत्य लोप हुने अवस्थामा पुगेको छ ।
सन्थाल जातिका मानिसहरु आर्थिक अभावका कारण विस्थापित हुने क्रम जारी रहेकाले उनीहरुको विशेष प्रकारको नृत्य पनि लोप हुन लागेको बताइन्छ ।
सन्थाल अग्रजहरु भने आफ्नो मौलिक संस्कृति नै हराउन लागेकोमा चिन्तित छन् । उनीहरु भन्छन् सन्थाल युवाहरुमा यो नृत्यप्रति चासो घट्दो क्रममा छ ।
टाउकामा नेपालको राष्ट्रिय झण्डा, एकै प्रकारका पहिरनमा कछाड र कुर्ता लगाई शरीरका अंगहरु हल्लाउंदै एक नासले गरिने सन्थाल नृत्य अरु नृत्यहरु भन्दा पृथक छ ।
ढोल, मादल, घुंघुरुको आवाज निकालेर उनीहरु निरन्तर घण्टौंसम्म नाच्न सक्छन् ।
तर विगतमा दशैंका बेला घरघर गइ नाचिने सन्थाल नृत्य, अहिले मेलामा मात्र सिमित बन्न पुगेको छ ।
पूर्वी नेपालको झापा, मोरङ र सुनसरी जिल्लामा बसोवास गर्ने सन्थाल जातिको यो नृत्य के कारणले लोप हुने अवस्थामा पुगेको झापा गरानमीका एक जना स्थानीयबासी रनबहादुर थापा बताउँछन् ।
उनी भन्छन्, ‘सन्थाल समुदायका नयाँ पुस्तालाई परम्परा जोगाउनु पर्छ भन्ने हेक्का नभएकोले पनि हुनसक्छ सन्थाल नृत्य हराउँदै गएको छ । जति छन् पुराना पुस्ताका मानिसहरूले परम्परा धानेका छन् ।’
सिमान्तकृत सन्थाल वा सतार जातिका युवा पिडीमा परम्परागत सन्थाल नृत्यप्रति आकर्षण नभएकाले यो नाच लोप हुन लागेको धेरैको बुझाइ छ ।
विगतमा फूलपातीबाट कोजाग्रत पूर्णिमासम्म विभिन्न ठाउँमा आयोजना गरिने प्रतियोगितात्मक कार्यक्रममा धेरै सन्थाल नाचका समूहहरु सहभागी हुने गरेकोमा पछिल्ला बर्षहरूमा सन्थाल नाचको रौनक घट्दै गएको पाइन्छ ।
सन्थाल समुदायका मानिसहरू धेरै भारततिर पलाउन भएकाले पनि परम्परा जोगाउन निकै गाह्रो पर्दै गएको सन्थाल समुदायका पूर्व सांसद मोहन टुडू बताउँछन् ।
उनी भन्छन्, ‘एकातिर लोपोन्मुख जाति अर्कातिर सुविधाका लागि भारततिर पलायन हुने गरेकाले सन्थाल समुदायका परम्परा धान्ने मानिसहरूको संख्या घट्दै गएको छ ।’
टुडूका अनुसार कोभिड संक्रमणका बेला शून्य जस्तै बनेको सन्थाल नाच अहिले विस्तारै बढ्दै गएको छ ।
२०७८ सालको जनगणना अनुसार नेपालमा सन्थाल जातिको जनसंख्या करिब ५५ हजार छ ।
भर्खरै
लोकप्रिय
