काठमाडाैँ – सुदूरपश्चिममा अखण्ड सुदूरपश्चिम र थरुहट आन्दोलनको आगो दन्किरहेको थियो । त्यहाँका पहाडी समुदाय र थारु समुदाय जानेर वा नजानेर परस्पर विरोधी आन्दोलन गरिरहेका थिए ।
भलै ती दुवै आन्दोलनका नेतृत्वकर्ताहरुले परस्पर विरोधी आन्दोलन नभई ‘यो राज्यसँगको आन्दोलन हो’ भनिरहेकै थिए ।
तर, त्यो आन्दोलनले वर्षाैँदेखि मिलेर बसेको समाजमा एक किसिमले भुसको आगो भित्रभित्रै सल्किरहेको थियो । त्यसकै प्रमाण हो, ७२ भदौ ७ गतेको टिकापुर हत्याकाण्ड ।
थरुहट आन्दोलनका क्रममा हिंसा भड्किँदा टिकापुरमा एक नाबालक र प्रहरी वरिष्ठ उपरीक्षकसहित ९ जनाको हत्या भयो ।
घटनापछि महिनौँदिनसम्म कैलालीमा कर्फ्यू लाग्यो । थारुले पहाडीया साथी र पहाडीयाले थारु साथी भेट्न समेत डराउने परिस्थिति बन्यो ।
यो घटनापछि साहित्यकार रामलाल जोशीको ‘ऐना’ कथा संग्रह बजारमा आयो । उक्त कथा संग्रहमा ‘दीयो जलिरहेछ’ शिर्षकको एउटा कथा छ, जुन कथाले थारु र पहाडीया समुदायबीच टुट्न थालेको आत्मीयतालाई फेरि जीवन्त बनाउन अतुलनीय भूमिका खेलेको त्यस क्षेत्रका बुद्धिजीवी बताउँछन् ।
‘दीयो जलिरहेछ’ कथाले थारु समुदाय र पहाडीया समुदायबीचको आत्मीयता र भाइचारालाई समाप्त पार्नुहुन्न बरु यसलाई अझै प्रगाढ बनाउनुपर्छ भन्ने सन्देश प्रवाह गर्यो । उक्त कथा कैलाली कञ्चनपुरका विभिन्न वस्तीहरुमा मञ्चन पनि भएको थियो ।
‘दीयो जलिरहेछ’ कथा लेखेर पहाडीया र थारु समुदायमा भाइचाराको सम्बन्ध अझै प्रगाढ बनाउन भूमिका खेलेका लेखक रामलाल जोशीले अब भने थारु समुदायमै समर्पित उपन्यास बजारमा ल्याएका छन् । शनिबार काठमाडौँस्थित नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानमा थारु युवतीलाई मुख्य पात्र बनाइएको ‘सखी’ उपन्यास लोकार्पण भएको छ ।
साहित्यकार सरुभक्त, राम लोहनी, बुद्धिसागर र अर्चना थापाले संयुक्त रुपमा ‘सखी’ लोकापर्ण गरेका हुन् ।
‘यो एक थारु युवतीको कथा हो, जो समाजबाट र राज्यबाट शोषणमा परेकी छ, विभेदमा परेकी छ, उपन्यास सखीले उसको पीडा, साहस र सफलताको कथा बोल्छ,’ लोकार्पण समारोहमा लेखक जोशीले भने ।
उनले सत्ता र लेखकबीच फरक हुन्छ भन्ने देखाउनका लागि पनि आफूले सखी लेखेको बताए ।
‘हिजोको दिनमा कमैयाहरु दास भए, उनीहरुलाई मूलधारमा ल्याउन राज्यले विशेष व्यवस्था गरेन, उनीहरुको चिनारी र पहिचानको रक्षा राज्यले गरेन, उतिबेलाका लेखकहरुले पनि गरेनन्, त्यसैले अब त लेखकले पनि समाजलाई न्याय दिन सक्नुपर्छ, जान्नुपर्छ र गर्नुपर्छ भनेर सखी लेखेँ,’ उनले भने, ‘यत्ति गर्न सकिएन भने सत्ता र लेखकबीच के फरक ?’
भर्खरै
लोकप्रिय
