खोप लगाउन तीन घण्टा पैदल

दाङ– कोखिलामा दुधे बालक च्यापेका आमाहरु सुस्ताउदै छन् । धेरै टाढाबाट पैदल हिँडेर उनीहरु आफ्ना बाल बच्चालाई खोप लगाउन स्वास्थ्य संस्था सम्म आइपुगेका हुन् । पिढीमा बसेर सुस्ताइरहेका आमाहरु मध्ये तीन घण्टा पैदल हिँडेर पिंकी बिक खोप स्वास्थ्य संस्थामा पुगिन् ।

बिहान ८ बजे घरबाट हिँडेकी बिक ११ बजे बल्ल पुगेकी हुन् । पिंकीको घर राजपुर गाउँपालिका वडा नं. १ बरुवा नाका पर्छ । बरुवा नाकाबाट पैदल हिँडेर उनी पटौली आइपुगिन् । पटौली नाकामा सामुदायिक स्वास्थ्य इकाइ छ । हरेक हप्ता खोप क्लिनिक पनि चल्छ । ‘खोप लगाउन एक दिनभरी लाग्छ । जंगलको बाटो । उकालो ओरालो उस्तै छ’पिंकीले भनिन्–‘खोप लगाउन आउन, जान मुस्किल छ ।’

निर्मला सुनार पनि तीन घण्टाको पैदल यात्रा पछि स्वास्थ्य संस्थामा पुगेकी हुन् । ‘सिकिस्त बिरामी हुने हो भने त घरमै थला परेर मरिन्छ’उनले भनिन्–‘खोप लगाउन, सिटामोलको लागि त तीन घण्टा लाग्छ स्वास्थ्य संस्था आउन । रोगले थलिएपछि त कसरी आउन सकिएला । न बाटो छ । न साधन नै ।’ नाका बासीका आमाहरुको लागि घण्टौं पैदल हिँडेर स्वास्थ्य संस्था पुग्नु एउटा नियती जस्तै बनिसकेको छ ।

नाकामा सामुदायिक स्वास्थ्य इकाइ नहँुदा त छिमेकी देश भारतको स्वास्थ्य संस्थामा पुगेर खोप लगाउनु पर्ने बाध्यता थियो । ‘नाकामा स्वास्थ्य संस्था नहुदा भारतमा गएर भएपनि खोप लगाउने गरिएको थियो । अहिले धेरै जसो आमाहरु बच्चालाई खोप लगाउन नेपालकै स्वास्थ्य संस्थामा आउनुहुन्छ’पटौली नाकामा रहेको सामुदायिक स्वास्थ्य इकाइकी अनमी सबिता गुरुंगले भनिन्–‘औषधी ल्याउन समेत दुःख छ । औषधीको भारी बोकेर नाका आउनु पर्छ ।’

पटौली नाकामा रहेको स्वास्थ्य इकाइ बाट वरुवा, सुकौली, गुरुंग, सिरिया, पटौली, कक्रहवा, बीच खबरी नाकामा नागरिकले स्वास्थ्य सेवा लिने गरेका छन् ।

अभावमा झेल्दै सामुदायिक स्वास्थ्य इकाइ

नाका क्षेत्रमा खोलिएको सामुदायिक स्वास्थ्य इकाइमा सामाग्रीको अभाव रहेको पाइएको छ । सलाइन पानी चढाउनु पर्ने बिरामी आएपनि सलाइन पानी चढाउन अड्याउने स्ट्यान्डनै छैन् ।

बिरामी सुताउने बेड पनि छैन् । अत्यावश्यक सामाग्रीको अभावमा सामुदायिक स्वास्थ्य इकाइ रहेका छन् । ‘दुई जना सुताएर उपचार गर्ने बिरामी आए भने सुताउने बेडनै छैन्’सविता गुरुंगले भनिन्–‘स्वास्थ्य चौकीमा आउने बिरामी, कार्यरत स्वास्थ्यकर्मीले शौच गर्ने शौचालय छैन् ।’ एउटा सामुदायिक स्वास्थ्य इकाइमा दुई जना स्वास्थ्यर्की र एक जना कार्यालय सहयोगी कार्यरत छन् । अनमी र अहेबले सेवा दिने गरेका छन् ।

नाका क्षेत्रका नागरिकलाई स्वास्थ्य सेवामा पहुँच बढाउन सामुदायिक स्वास्थ्य इकाई गठन भएपनी प्राथमिक उपचार बाहेक अन्य सेवा नागरिकले पाउन सकेका छैनन् । राजपुर–७ को भैसाही, डगमारा, गोठुवा, वडा नं. ६ को खांग्रामा र वडा नं. १ को पटौलीमा स्वास्थ्य इकाइ छ ।

‘स्वास्थ्य सेवामा पहुँच नपुगेकाहरुको पहुँच पुर्‍याउन स्वास्थ्य इकाइ स्थापना गरिएको हो’राजपुर गाउँपालिका स्वास्थ्य शाखाका प्रमुख कमल आरसीले भने–‘प्राथमिक उपचार, परिवार नियोजनको अस्थायी साधन, आइरन चक्की, खोप सेवा उपलब्ध छ ।’