दाङ– राजपुर गाउँपालिका वडा नं. ५ चंगुवा निवासी फुर्तीराम यादवले भैँसीलाई ‘सुन्दरी’ झैँ स्याहार सुसार गर्ने गर्छन् । उनको हरेक दिनको बिहानी भैंसी गोठबाटै सुरु हुन्छ ।
पहिलो काम भकारो सोर्ने हुन्छ । त्यसपछि दानापानी दिने अनि दूध दुहुने काम हुन्छ । बिहानको समय भैँसी गोठमै बित्छ । दिउँसो भैँसी ग्वाला जानुपर्छ । भैँसीलाई नुहाईदिन खाल बाल्छन् ।
‘भैँसी हिलोपानीमा डुब्न खुब मन पराउँछ’ फुर्तीरामले भने–‘भैँसीलाई नुहाइदिन म आफै खोलामा पस्छु ।’
बेलुका गोठमा बाध्न ल्याइपुर्याउछन् । बिहान र बेलुका दुई पटक दूध दुहुने गर्छन् । भैँसीको दूध बेच्न दुःख भने छैन । दैनिक पाँच लिटर दूध बिक्री हुन्छ । घर नजिकै दूध संकलन केन्द्र छ । दूध बिक्री गर्न त्यहीँ लैजान्छन् । पहिला दूध बिक्री गर्न समेत दुःख थियो ।
बजार नहुँदा दूध बिक्दैनथ्यो । तर, अचेल घर घरमा दूध खोज्न ग्राहाक आइपुग्छन् । त्यही भएर पनि फुर्तीरामलाई भैँसी पाल्न अझै रहर लागेर आउँछ । फुर्तीरामको परिवारको खर्च धान्ने यिनै भैँसी हुन् । दाल, चामल सकियो भने पनि दूध बेचेकै पैसाले किन्नुपर्छ । दुःख बिमार हुँदा पनि भैँसी नै आधार बन्छ । जीवन चलाउनेनै भैँसी नै हो । त्यही भएर फुर्तीरामले भैँसी पाल्न छोडेका छैनन् । भैँसी पालन व्यवसायबाट राम्रो आम्दानी गरिरहेका छन् ।
‘बुवा, आमाले पनि भैँसी पालेको देखेँ । उहाँहरुबाटै सिकेको हुँ’ यादवले भने–‘अहिले पनि भैँसीले नै चलेको छ जीवन ।’
धेरै भनेको २०/२२ भैँसी पाले । घाँस, दाना पुर्याउन धौ हुन थालेपछि आठवटा भैँसीमा झार्नु परेको छ । मान्छेले खाने चामल भन्दा भैँसीलाई खुवाउने बरान (दाना) महंगो हुन थालेकोमा यादवले चिन्ता व्यक्त गरे । ‘भैँसी धेरै पालौँ भन्ने लाग्छ । तर, कसरी भैँसीको भोको पेट भर्ने भन्ने चिन्ता लागिरहन्छ’उनले भने–‘पेटभरी दाना खुवाएर भैँसी पाल्न धौ छ ।’
नजिकमा घाँस पाइँदैन । अन्त गोठ सारेर पाल्न सक्ने अवस्था छैन् । फुर्तीराम र उनको एक छोरा मात्रै गरी दुई जनाको परिवार छ । फुर्तीरामको जीवनमा आठ वर्ष अघि ठुलो बज्रपात पर्यो । फुर्तीरामले श्रीमती गुमाउनु पर्यो । बिरामी श्रीमतीको धेरै ठाउँ उपचार भयो । निको भएन ।
यादवलाई आफन्त र छरछिमेकीले विवाह गर्न सल्लाह दिए । तर, यादवले मानेनन् ।‘सबैले टिठ मान्छन् । खाना पकाएर खुवाउने मान्छेसम्म भएन । अर्काे बिहे गर भने । मैले मानिनँ’उनले भने–‘छोराको बिहे गर्ने बेलामा बुवाले कसरी गर्ने भन्ने जवाफ दिएर मुख थुन्छु । बुहारी आइन् भने सजिलो भैहाल्छ नी ।’
देउखुरीका यादव समुदायको मुख्य पेशा भनेकै दूध उत्पादनको लागि भैँसी पालन हो । यो व्यवसायबाट धेरैको राम्रो आम्दानी भएको छ । तर, परम्परागत रुपमा गरिने भैँसी पालन व्यवसायले गुजारा मात्रै चल्ने गरेको छ ।
फुर्तीराम जस्ता धेरै यसैगरी भैँसीको स्याहार सुसारमा लाग्ने गरेका छन्। लमही, घोराही, तुलसीपुर सम्म यहाँको दूध, दही पुग्ने गर्छ । लकडाउनले गर्दा घर घर पुगेर दूध, दही बिक्री गर्न नपाए पनि दूध संकलन केन्द्रमार्फत दूध बिक्री गर्दै आएका छन् ।
भर्खरै
लोकप्रिय
