कोल्टीचौर, बाजुरा – आँट भन्ने कुरा पनि अचम्मको हुन्छ । जहाँ जाँदा पनि आफूसम्म ठोक्किन आइपुग्ने उही तर पहिलो प्रश्न, त्यो पनि कटाक्क्ष गरिएको । त्यसलाई सामना मात्रै होइन, जवाफ नै फर्काउने ।
यस्तो आँट गर्नेलाई सामान्य रुपमा विभिन्न नाम दिने गरिन्छ । अझ महिलालाई त होच्याउने गरी ‘चोथाले’ सम्म भन्न भ्याउँछन् । तर आँटलाई आँटकै रुपमा स्वीकार गर्ने कमै भेटिन्छन् । त्यसमाथि आँट गर्ने हिक्मत भएका भेटिन गाह्रै पर्छ ।
यस्तै अरुले विभिन्न नाम दिँदा पनि टिकेकी आँटिली आमा हुन्, प्रेमकला खत्री ।
…
नाम : प्रेमकला, वर्ष : ५० ।
नाममा प्रेम भए पनि उनको जीवनमा प्रेमले हात छोडेको वर्ष गन्दा दुई हातका औँलामा नअटाउने भयो ।
भन्नेले के के भने । उनले आफूलाई माया गर्न भने कहिले छोडिनन् । दुःख त कति भयो कति । अप्ठेरोको गन्ती नै छैन । जे भए पनि उनले हाँस्न छोडेकी छैनन् ।
बाजुराको कोल्टीचौरकी प्रेमकला ‘विधवा’ भएको १४ वर्ष भयो । अर्थात उनका श्रीमान या जीवनको प्रेम (किस्मत खत्री) को निधन भएको दशक नाघ्यो ।
त्यो एक मृत्युले छोडेर गएका अनेक उल्झनहरु अहिले पनि सुल्झेका छैनन् । प्रमेकला भने बुनिसकेको तर अल्झिएको स्वीटरको धागो फुकाउन लागे जस्तै लागेको लाग्यै छन्, जीवनका उल्झनहरु फुकाउन ।
‘विधवा’ बनेपछि रंगबाट पनि सम्बन्ध तोड्नु पर्ने ‘नियम’ उनलाई मन परेन । सधवाको पेवा जस्तो ठानिएको विशेष गरी रातो रंगसँग प्रेमकलाले प्रेम गर्न छोडिनन् ।
…
रातो पत्थर भएको फुली र बुलाँकी झुण्डिएको नाक । रातो मालामा उनिएको सानो तिलहरी, अर्को हरियो पोतेमा उनिएको त्यो भन्दा केही ठूलो तिलहरी गलामा ।
निधारमा रातो टीका । रातोमा कालो चेक रहेको चालोमा सजिएकी प्रेमकलाको अनुहारमा दुःखलाई जितेर फूलेको मुस्कान रहर लाग्दो छ ।
‘दुःखको त कुरै नगरौँ । आकाशमा उड्ने चरीले भन्दा सारो दुःख झेलेकी छु’ मुश्किलले खुलेको मुस्कानमा लुकेको कथा फुकाउँदै प्रेमकलाले भनिन्, ‘तर बाँच्न कहिले छोडिन र हाँस्न पनि । म हाँस्दा देख्न नसक्ने समाज थियो, लडेँ सबैसँग, अहिले पनि जारी छ युद्ध ।’
प्रमेकला खत्री अहिले गाउँमा अगुवा बनेर हिँड्न सक्ने भएकी छन् । तस्बिर : टंक ढकाल/देश सञ्चार
अरुलाई रातो रंग मात्रै होला उनका लागि भने त्यो रंगभन्दा निकै बेसी बनेको छ । यो ‘बेसी’ का लागि उनले धेरै कठ्याङ्ग्रिने हिउँदहरु ‘लेक’ मा काट्नु परेको छ ।
‘लोग्ने मरे पछि पनि रातो लाउँछे भने । पीरै छैन भने । कसरी हाँस्न सकेकी पनि भने र भन्ने अझै पनि छन्’, प्रेमकलाले भनिन्, ‘भन्नेले भनिरहे मैले रंगसँगको लगाव छोडिन । सकेसम्म भन्नेहरुको मुखभरी हुने जवाफ दिएँ । कतिले चोथाले भने । भने भनुन्, वास्ता गरिन । र त हाँस्न सकेकी छु ।’
…
१४ वर्षकी हुँदा २५ वर्षका किस्मतसँग बिहे । स्कुल जान पाएको होइन । पढ्न जान्ने कुरो भएन । घरधन्दा खेतीपाती । परिवार बढ्यो । दुई छोरा, दुई छोरी भए । छोराछोरी हुर्किँदै थिए, खर्च बढ्दै थियो । त्यहीबेला परिवारको जिम्मेवारी लिएका किस्मतको मृत्यु भयो ।
अनि सबै जिम्मा आयो प्रेमकलाको थाप्लोमा । उनले बाख्रा पालिन्, सँगै गाई भैँसी पनि । खेतीपाती त थियो नै । ४०/५० बाख्रा, पाँच/सात वटा गाई भैँसी दिनभरि चराउन आफै लगिन् । भात भान्छा पनि आफै । छोराछोरीलाई उनले दुःख गरेर पढाइन् ।
‘सबै छोराछोरीले इन्टर पास गरेका छन् । छोरी पोइल (बिहे गरेर) गए । दुवै छोरा प्रहरी छन् । बुहारीले पनि पढेकी छन्’ हाँस्दै प्रेमकलाले भनिन्, ‘अब कान्छो छोराको बिहे गर्न बाँकी छ । सजिलो हुँदै गएको छ ।’
प्रेमकलालाई जिम्मेवारीको भारी सजिलोसँग बोक्न सक्ने बनाएको लोग्नेको मृत्यु पछि पनि आफूले नछोडेको रंगले हो जस्तो लाग्छ । यो रंगको साथ नछोड्ने आँट भने उनका दाइले दिएका हुन् ।
‘दाइले नै रातो धोती र चालो दिनुभयो । कसैले केही भने, मलाई भन्नु भयो । त्यसपछि आँट आएको हो’ उनले आफूभित्र अहिले बाँचेको दरिलो आँटको चुरो कुरो बताइन् । त्यसपछि उनले पछि फर्केर हेरेकी छैनन् । बाटोमा ठोकिएका, तेर्सिएका अनि जेलिएका अनेकौँ अप्ठ्याराहरुसँग केही नसोची लडिन् ।
‘अहिले त छोराहरु पनि रातै धोती ल्याउँछन्, ज्वाईँले पनि रातै ल्याइदिन्छन्’ यसो भनिरहँदा प्रेमकलाको मुस्कानको रंग रातो भन्दा गाढा थियो ।
राम्रो लाउन पाउने, वा रंगसँग रमाउने पाउने अधिकार सबैको हुन्छ भन्ने बुझेकी छन् उनले । आफूले पढ्न नपाए पनि छोरा छोरीलाई पढाएको फाइदा उनलाई पनि भएको छ ।
उनीहरुले नै सिकाएर प्रेमकला नाम लेख्न सक्ने भएकी छन् । परिवारको जिम्मा लगभग बोकेँ जस्तो लाग्न थालेको छ उनलाई । अब उनमा आफूजस्तै प्रेमकलाहरुका लागि लाग्ने मन छ । यसमा जुटेकी पनि छन् ।
उनले अहिले साथी संस्था र पिसविनको सहकार्यमा महिलामाथि हुने हिंसा विरुद्ध सञ्चालिन आस्था कार्यक्रम अन्तर्गत निगरानी समूहमा बसेर काम गर्दै आएकी छन् ।
…
हरेक दिन उनी बाहिर निस्कँदा रातो टीका र मन पर्ने रातो चालो लाउन छुटाउँदिनन् । अनि ऐना पनि हेर्छिन् रे, लाग्छ रे प्रेमकलालाई म त निकै राम्री भएकी छु । यसले उनलाई हरेक दिन सजीव प्रेमकला भएर बाँच्न सिकाएको छ ।
‘राम्रो नराम्रो हेर्नेको आँखा हो । म आफूलाई राम्रो देख्छु, त्यसैले होला सबैलाई राम्रो देख्छु’ मुस्कुराउँदै प्रेमकलाले भनिन् ।
भर्खरै
लोकप्रिय
