शरीरको सही समय थाहा छ ?, आउँदैछ सजिलो उपाय

हामी सबैको शरीरले आन्तरिक समय अर्थात घडीको आधारमा काम गर्छ । मानव शरीरमा हुने आन्तरिक समय प्रणाली वा घडीलाई ‘सरकेडियन रिदम’ भनिन्छ ।

सरकेडियन रिदम र हामीले लगाएका घडीको समयमा तालमेल मिलेका बेला प्रायः सबै काम राम्रोसँग भइरहेको हुन्छ । शरीरको आन्तरिक घडी र हामीले प्रयोग गर्ने गरेको बाह्य घडीमा तालमेल नमिलेमा विभिन्न स्वास्थ्य समस्या देखिने गर्छ ।

सरकेडियन रिदम प्रतिकुल हुने गरी केही भएमा समस्या देखिन्छ । भिन्न टाइम जोनको यात्रा अर्थात समूद्र पारीको यात्रा, रातभर जागा बस्नु पर्ने अवस्था वा रातिको सिफ्टको जागिर भएमा सरकेडियन रिदम र बाह्य घडीबिचको तालमेल मिल्दैन । यसले गर्दा विभिन्न स्वास्थ्य समस्याहरु देखिने गर्छ ।

तर स्वास्थ्य विज्ञानमा भइरहेको प्राविधिक उन्नतिले अब चाँडै नै डाक्टरले सरकेडियन रिदम र बाह्य घडीबिचको तालमेल कतिले तलमाथि भएको छ भन्ने थाहा पाउन सक्ने भएका छन् । यसका लागि रगतको केही परीक्षण गरे पुग्ने भएको छ ।

सरकेडियन रिदमका बारेमा जति हामीले जान्दै जान्छौँ त्यति नै थाहा लाग्छ कि यसको महत्व हामीले गर्ने हरेक क्रियाकलापमा कति रहेछ भन्ने ।

शरीरको घडीले हामी निदाएको, उठेको, भोकाएको, दिसा–पिसाब लागेको, मांशपेशीले राम्रोसँग काम गरिरहेको, हामी बढी उत्पादनशिल भएको वा खाना तथा औषधिको मेटाबोलिजमका लागि पनि निर्देशन दिने गरिरहेको हुन्छ ।

सरकेडियन रिदम र व्यक्तिमा हुने मधुमेह, कार्डिओभास्कुलर डिजिज र न्युरोडिजेनेरेटिभ डिसअडर जस्तैः पार्किन्सन्स र हन्टिङ्थटनसहितका रोगसँग पनि सम्बन्ध रहेको अनुसन्धानकर्ताले बताएका छन् । सरकेडियन रिदम र बाह्य घडीबिच तालमेल मिलाउन सकेमा यी सबै जोखिमबाट धेरै हदसम्म पर हुन सकिने देखिन्छ ।

यसले गर्दा हाम्रो शरीरको घडीका बारेमा थाहा पाउनु रक्तचाप वा क्लेस्ट्रोलको स्तरका बारेमा थाहा पाउनु जत्तिकै महत्वपूर्ण हुन्छ शरीरको घडीबारे थाहा पाउनु । डाक्टरले यसलाई कुनै व्यक्तिको स्वास्थ्य अवस्थामा विभिन्न समस्याको जोखिम रहेको अवस्थामा मात्रै नभएर उपचारको समय निर्धारणका लागि पनि प्रयोग गर्ने गर्छन् ।

कुनै पनि औषधिको कम भन्दा कम डोजले त्यसले काम गर्न सक्ने माथिल्लो स्तरसम्म काम गर्ने बनाउनका लागि व्यक्तिको शरीरको घडीबारे थाहा पाउनु महत्वपूर्ण हुन्छ ।

अहिले शरीरको घडी थाहा पाउनका लागि डाक्टरले हरेक घण्टामा व्यक्तिको रगत लिएर त्यसमा मेलाटोनिनको स्तरबारे जानकारी लिने गरेका थिए । तर व्यक्तिको आन्तरिक घडीबारे थाहा दिने मेलाटोनिनमात्रै होइन ।

बायोलोजिस्ट रोजमेरी ब्राउनले द कन्भर्सेसनका लागि लेखेको लेख अनुसार व्यक्तिको हरेक सेलमा घडी हुने गर्छ । यही अनुसन्धानका लागि गएको वर्ष तीन वैज्ञानिकले नोबेल पुरस्कार पाएका थिए ।

शरीरमा रहेका ४३ प्रतिशतसम्म जिनहरुले सरकेडियन रिदमसँग काम गर्ने गरेका छन् । तिनै जिनमाथि अनुसन्धान गरेर सरकेडियन रिदमका बारेमा वास्तविक तथ्य थाहा पाउन सकिने र आफूहरु त्यसकै प्रयासमा रहेको ब्राउन र उनका सहयोगीले बताएका छन् ।

ब्राउनसँगै स्लिप मेडिसिन र सरकेडियन बायोलोजी विज्ञ फिलिस जी तथा रवी अलादाले सरकेडियन रिदमका बारेमा सही जानकारी दिने जिनबारे अनुसन्धान गरेका छन् ।

उनीहरुले सबैभन्दा पहिले एल्गोरिदममा ठूलो मात्रामा तथ्यांक राखे । त्यसका लागि हरेक दुई घण्टामा स्वयम्सेवकबाट दशौँहजार परीक्षण गरे । त्यस्तै खालको अनुसन्धान बाहिर पनि गरे । उनीहरुको एल्गोरिदमले प्राप्त तथ्यांकलाई क्याल्कुलेट गरेर सरकेडियन रिदमको सही जानकारी दिने जिनबारे थाहा पाएका हुन् ।

शरीरका ४१ प्रतिशत जिनले सरकेडियन रिदमको सही जानकारी दिने गरेको पाइएको ब्राउनले बताएकी छन् । अनुसन्धान कर्ताले हरेक जिनको समय र समग्र जिनको संयुक्त समय मिलाएर सरकेडियन रिदम बारे भन्न सकिने बताएका छन् ।

टाइम सिग्नेचर नाम दिइएको नयाँ एल्गोरिदमले व्यक्तिको आन्तरिक समयको सही जानकारी ९० मिनेट भित्र दिन सक्नेछ । शरीरको घडी र बाह्य घडीबिच तालमेल मिलाउने सबैभन्दा उत्तम उपाय भनेको समयको सुत्नु नै रहेको डाक्टरहरुले बताएका छन् ।

– क्युरिओसिटी डट कमको सहयोगमा