पोखरा– आइएमई नेपाल लिटरचेर फेस्टिभलको नवौं संस्करण मंगलबार पोखराको सराङकोटमा औपचारिक रूपमा उद्घाटन भयो। औपचारिक उद्घाटन सत्रमा अर्थशास्त्री विश्व पौडेलले ‘साहित्यको अर्थ’ विषयमा विद्वत्प्रवचन दिए। विद्वत्प्रवचनमा उनले नेपालमा साहित्य लेखनको सुरुवात र त्यसले अर्थतन्त्रमा पारेका प्रभावका विषयमा बोले।
त्यसपछिको सत्रमा मदन पुरस्कार विजेता उपन्यास महारानीका लेखक चन्द्रप्रकाश बानियाँसँग पत्रकार राजकुमार बानियाँले ‘महारानीको राजनीति’ शीर्षकमा छलफल चलाए। मदन पुरस्कार पाउनुअघि लेखक चन्द्रप्रकाश बानियाँ साहित्यका पाठकमाझ गुमनामसरह थिए।
कहिल्यै कुनै पुरस्कार नपाएका उनले ‘महारानी’ उपन्यासबाट एकैपटक नेपाली साहित्यको सबैभन्दा ठूलो पुरस्कार मदन पुरस्कार पाए। लेखक स्वयंलाई चकित पार्ने यो पुरस्कार उनी हाल बस्दै आएको सहर पोखराका लागि पनि ‘सरप्राइज’ भयो। म्याग्दीमा जन्मेका चन्द्रप्रकाशकै शब्दमा उनले मदन पुरस्कार जितेको खबर ‘पोखराका लागि हर्ष न विस्मात्’ सरह भयो।
लेखक चन्द्रप्रकाशले मदन पुरस्कारपछि पोखराको प्रतिक्रियाबारे बताए। पत्रकार राजकुमार बानियाँसँगको अन्तरसम्वादमा उनले भने, ‘मदन पुरस्कार पुरस्कार पाएपछि विभिन्न संस्थाले छलफल आयोजना गर्नुभयो। त्यसबाहेक पोखराले अझै पनि मलाई चिन्दैन, गुमनाम नै छु।’
लेखक चन्द्रप्रकाश बानियाँसँग पत्रकार राजकुमार बानियाँ।
उनले ‘महारानी’ को चर्चा आफ्ना लागि अनपेक्षित भएको समेत बताए। ‘पुरस्कृत होला भन्ने कल्पनै थिएन,’ उनले भने।
म्याग्दी, पुलाको भीरमुनि जन्मेका चन्द्रप्रकाशले महारानी उपन्यास म्याग्दीको ऐतिहासिक सन्दर्भमा पर्वत राज्यलाई आधार बनाएर लेखेका छन्। उनको पारिवारिक पृष्ठभूमिका कारण पर्वत राज्यका ऐतिहासिक दस्तावेज, लोककथा, किंवदन्ती लगायत सामग्रीमा उनको पहुँच थियो।
‘कर्मठ केटीहरु’ सत्रमा सोचाइकी प्रमुख कार्यकारी अधिकृत बोनिता शर्मा, खाली सिसी म्यानेजमेन्ट प्रालिकी संस्थापक आयुषी केसी र अलोइ टेक्नोलोजिजी सहसंस्थापक सोनिका मानन्धरसँग आभाष्ना पाण्डेले संवाद चलाइन्।
तीनै युवा व्यवसायीका कामलाई बीबीसी, फोर्ब्स, नेसनल जियोग्राफिक जस्ता अन्तर्राष्ट्रिय संस्थाले पहिचान गरेको उल्लेख गर्दै मध्यस्थकर्ता आभाष्ना पाण्डेले उद्यमीका रूपमा उनीहरूलाई आफ्नै देशले चाहिँ कस्तो व्यवहार गर्छ भनी जिज्ञासा राखेकी थिइन्।
यसमा खाली सीसीकी आयुषीले भनिन्, ‘देशले वास्ता गरेन भनेर दोष लगाइहनुभन्दा हामीले निरन्तर घचघच्याइरहनुपर्छ भन्ने ठान्छु। निरन्तरको प्रयासले नै अहिले हामी काठमाडौँ महानगरपालिकाको वातावरण साखासँग मिलेर काम गर्ने अवस्थामा पुगेका छौँ।’
बोनिता र सोनिकाले चाहिँ युवा व्यवसायीलाई सरकारले तक्मा दिनुभन्दा काम गर्ने वातावरण र अवसर मिलाइदिए पर्याप्त हुने बताए।
‘दुर्भाग्यको कुरा, नेपालमा विदेशीले ठप्पा नलगाइदिएसम्म कसैले पत्याउँदैन,’ बोनिताले भनिन्, ‘म बीबीसीको सूचीमा पर्नुअघि हत्तपत्त मान्छेले मेरो काम, कुरा सुन्दैनथे। अहिले चेली, छोरी भन्दै व्यवहार गर्छन्।’ बीबीसीको सूचीमा परेपछि आफूलाई वाग्मती प्रदेशको योजना आयोगको एक समितिमा सदस्य बनाइएको उनले अवगत गराइन्।
‘के सम्पदा, के बसोबास’ सत्रमा सांस्कृतिक सम्पदा संरक्षक रवीन्द्र पुरी र वास्तु एवम् ग्रामीण विकासविज्ञ मिलन बगालेसँग वृत्तचित्र निर्माता आलोकसिद्धि तुलाधरले बहस गरे। यो सत्रमा संस्कृति मासिँदा हाम्रो जीवनशैली कसरी अगाडि गइरहेको छ, मौलिक सम्पत्तिलाई बेवास्ता गर्दा दीर्घकालीन विकासमा कसरी नकारात्मक असर परिरहेको छ भन्नेबारेमा छलफल भयो।
विकासका नाममा हाम्रो परम्परागत जीवनशैली जसरी परिवर्तन गरिएको छ, त्यसले एक किसिमले बाहिरबाट हेर्दा विकास देखिए पनि अन्तस्करणबाट विनाशको बाटो लिइरहेकोबारे चर्चा भयो। भूकम्प एवम् प्राकृतिक विपत्तिले जहिले पनि मानिसलाई सही जीवनपद्धति अपनाउन र सोहीअनुसारको भौतिक संरचना निर्माण गर्न प्रेरित गर्ने उनीहरुको भनाइ थियो। तर नेपालको सन्दर्भमा त्यो त्यति नअपनाइएको उनीहरूले बताए। यो सत्रमा डोजर विकासले पौराणिक बस्तीलाई ध्वस्त पार्न लागको अवस्थाबारे पनि चर्चा भयो।
‘कोरोनापछिको सिनेमा’ सत्रमा फिल्मकर्मी भास्कर ढुंगाना, मीन भाम र प्रियंका कार्कीसँग पत्रकार यज्ञशले छलफल गरे। यो सत्रमा विश्वव्यापी रुपमा फैलिरहेको कोभिड–१९ ले फिल्म क्षेत्रमा पारेको प्रभावका विषयमा चर्चा भयो।
नेपाली फिल्मक्षेत्रलाई के–कस्ता चुनौती थपिए, त्यसबाट निकास पाउन आगामी दिनमा के गर्न सकिन्छ भन्ने विषयमा उनीहरुले चर्चा गरे। यो सत्रका वक्ताहरुले प्रविधिका कारण सिनेमा क्षेत्रमा परिरहेको प्रभाव र नेपाली सिनेमाको विश्वव्यापीकरणका लागि गर्नुपर्ने अनि चाल्नुपर्ने कदम एवम् कामका विषयमा पनि छलफल गरे। पोखराको सराङकोटमा भएको अन्तक्रियामा अभिनेत्री प्रियंका भने प्रत्यक्ष उपस्थित नभई भर्चुअल्ली जुमबाट जोडिएकी थिइन्।
फेस्टिभलको अर्काे सत्र थियो, ‘पढ्ने–पढाउने हुटहुटी।’ यो सत्रमा कारागारमा पुस्तकालय निर्माण अभियन्ता हरि खनाल, लेखक बिकेश कविन र विद्यार्थी मनुश्री महतसँग पत्रकार स्वेच्छा राउतको कुराकानी भयो।
यो सत्रमा विशेषगरी पठनपाठनको महत्व र यसको प्रभावबारे अन्तर्संवाद भयो। किन पढ्ने, पठन संस्कृतिको विकासले समाज विकासमा केकस्तो प्रभाव पार्छ भन्नेलगायत विषयमा पनि उनीहरुले चर्चा गरे।
‘कोरोनाले गलाएको जनस्वास्थ्य’ सत्रमा सहभागी रहे, संक्रामक रोग विशेषज्ञ चिकित्सक डा. अनुप सुवेदी, डा. अनुप बास्तोला, डा. रोलिना धिताल र पत्रकार सोबिता गौतम। यो सत्रमा विशेषगरी कोभिडले मानव जीवनमा पारेको सकारात्मक एवम् नकारात्मक प्रभावबारे छलफल भयो।
नेपालमा कोभिडले जनस्वास्थ्यलाई गलाएको होइन, हामीलाई पाठ सिकाएको हो। विश्वका अरु मुलुकले जनस्वास्थ्यको क्षेत्रमा राम्रो गरिरहेको र नेपालले भने प्रभावकारी काम गर्न नसकेको उनीहरुको भनाइ थियो। जनताको स्वास्थ्यका लागि विभिन्न नीतिनियम बने पनि प्रभावकारी हुन नसकेको विषयमा पनि चर्चा भयो। त्यसैले कोभिडबाट पाठ सिकेर भविष्यमा आउन सक्ने अन्य महामारीका लागि पूर्ण तयारीका साथ जुझ्न तयार हुनुपर्नेमा उनीहरु सबैले जोड दिए।
मंगलबारको अन्तिम सेसन ‘अद्भुत व्यक्तित्व, आधारण लेखन’ रह्यो। यसमा मनुजबाबु मिश्रबारे उनका सुपुत्र रोशन मिश्र र मदनमणि दीक्षितबारे साहित्यकार एवं दीक्षितकी सुपुत्री इल्या भट्टराईले बोले।
रोशन मिश्र।
उक्त अवसरमा रोशनले कलाकार मनुजबाबुको कलाकारिता, उनको जीवनशैली एवम् लेखन आदि विविध पाटोमा आधारित रहेर आफ्ना विचार राखे। मनुजबाबुको लामो समयको गुप्तवासका रोचक प्रसंग पनि उनले खोतले। साथै भट्टराईले पनि दीक्षितको जीवनशैली, उनको योगदान र जीवनका फरक–फरक पाटोका विषयमा चर्चा गरिन्। दुवै व्यक्तित्व असाधारण एवम् अद्भुत रहेको उनीहरुको निष्कर्ष थियो।
इल्या भट्टराई।
फेस्टिभलको औपचारिक उद्घाटनअघि सोमबार साँझ गजल मेहफिल कार्यक्रम राखिएको थियो। फेस्टिभलको नवौं संस्करणमा १५ भन्दा बढी सेसन र करिब ५० जना वक्ता छन्। भर्चुअल रूपमा गरिने भएकाले यस पटक दर्शकको उपस्थिति छैन।
फेस्टिभलका सबै सत्र सामाजिक सञ्जाल एवम् फेस्टिभलको आधिकारिक युट्युब च्यानलबाट लाइभ प्रसारण भइरहेको छ। साथै डिसहोमको सरोकार टिभीबाट पनि फेस्टिभलका सबै सत्र हेर्न सकिनेछ। नवौं संस्करणको फेस्टिभलमा साहित्यकार, लेखक, पत्रकार, कलाकार र विशिष्ट व्यक्तित्व वक्ताका रूपमा छन्।
भर्खरै
लोकप्रिय
